Naar jaarlijkse gewoonte maakte ik me op voor een avondje theater in zaal Elckerlyc te Antwerpen. Niet zomaar een stukje theater, maar de enige echte winterrevue!
Ook mijn net geen 17-jarige puber maakte zich ietwat schoorvoetend klaar.
“Zo’n winterrevue is dat iets voor pubers? Theater ok maar meereizen met een bus vol vaders, moeders, oma’s en opa’s? Hmmm.”
Net voor we Antwerpen binnen reden kreeg ik een sms van een vriendin die de avond ervoor de winterRevue had ’gezien’.
“Het was heel leuk, Ze roepen mensen op het podium en iemand moet een blinde vink spelen, dus mss kunt ge mee doen ? XXX”
Dit berichtje maakte me vrolijk. Ik gaf mijn puber een por, liet hem het bericht lezen en vertelde aan mijn assistent over de sms. Mijn puber was zich waarschijnlijk al mentaal aan het voorbereiden op het moment dat ik mijn hand zal opsteken als ze een blinde vink uit het publiek nodig hebben.
Figuranten gezocht
Toen de voorstelling ongeveer drie kwartier bezig was, ging men inderdaad in het publiek op zoek naar twee indianen en cowboys. Ik dacht bij mezelf: “Een indiaan, dat is geen blinde vink dus ik wacht nog even.“ Maar mijn assistente nam mijn arm en zwierde er hevig mee.
En ja hoor. Ik mocht meedoen…
Het was heel even slikken voor de actrice. Ze herkende me van een vorige ontmoeting en wist dus dat ik visueel beperkt ben, maar met zin in wat avontuur nam ze vastberaden mijn hand en hielp me veilig de trapjes naar het podium op.
In de coulissen stond er een team klaar die de gastfiguranten wat instructies gaven en een pruik van pluimen over mijn hoofd schoven.
De uitbater van het theater gaf me geamuseerd een bemoedigend schouderklopje “laat u maar eens goed gaan!“ fluisterde hij me nog toe. Ook hij kende me al een beetje.
Bij eerdere bezoeken aan zijn theater, begeleidde hij me na een voorstelling over het podium, waar ik onder zijn toezicht de decors mocht verkennen en kennis kon maken met de acteurs.
Indiaantje spelen
‘woe-woe-woe’ Een begeleidende vertelstem liet de indianen opkomen: ‘woe-woe-woe’.
Draaiend om mijn as mijn rechterhand flapperend op mijn mond, liet ik me goed gaan ‘woe-woe-woe’!!! riep ik.
De verteller gaf de figuranten instructies en maakte hun namen bekend.
Indianen: Vrolijke Spring Muis en Blinde Vink.
Cowboys: stinkie Djeck, en Guy Johnny.
De actrice die me eerder uit het publiek had geplukt, week niet van mijn zijde.
Ze schoof een beetje nerveus een duistere bril op mijn neus. “Indiaan blinde Vink, Ik ga je nog wat blinder maken dan je al bent“, klonk haar stem een beetje trillend maar toch geamuseerd.
De regisseur die tussen het publiek zat, vertelde me nadien dat hij op dit moment toch wel een beetje stress voelde op borrelen. ‘oh nee, blinde Vink wordt deze avond gespeeld door iemand die in real life blind is! Hoe zal het publiek hiermee omgaan’?
Ik volgde de instructies van de vertelstem en mijn persoonlijke lijfwacht. ?
Mijn medefiguranten waren mij niet onbekend en tja, wanneer je kennissen/vrienden laat figureren, mag je een beetje vuurwerk verwachten.
Geen vervelend gevoel
Tijdens de pauze zag mijn assistent hoe mensen me aarzelend observeerden. Wellicht ontdekten ze dat ik echt visueel beperkt ben omdat mijn assistent en mijn zoon me in de foyer begeleidden.
Een dame kwam naar me toe en verklapte me dat ze dacht dat we deze scène hadden afgesproken. Op mijn vraag over de bezorgdheid van de regisseur, over hoe het publiek met het feit dat indiaan Blinde Vink ook naast het podium visueel beperkt is, antwoordde de dame: “Oh, we zagen inderdaad dat je bij het trapje naar het podium even hulp nodig had, maar omdat jij zo relax en natuurlijk meeging in het spel viel het helemaal niet op dat je ‘echt’ blind bent. De manier waarop jij hiermee omgaat gaf ons, het publiek, of mij althans geen vervelend gevoel. Ben je echt helemaal blind?”, vroeg ze nog. Er sijpelde ongeloof in haar stem.
Humor of Taboe
De bedenking/bezorgdheid van de regisseur over hoe zijn publiek mijn deelname aan deze sketch zou ervaren; liet mij stilstaan bij de vragen:
‘Waarom vinden mensen het wel grappig wanneer iemand zonder een visuele beperking een blinde vink speelt? En zal men het plots niet meer of minder grappig vinden wanneer iemand die echt blind is, blinde vink speelt?’
Wellicht, of uiteraard heeft dit alles met confrontatie te maken.
Maar waarom is het grappig om iemands mankementje na te doen? Waarom is het minder ludiek wanneer iemand met een bepaalde beperking of aandoening, zijn eigen mankement je in een sketch met een knipoog uitvergroot?
Of omgekeerd. Waarom vinden mensen met een beperking of hun omgeving het niet grappig wanneer er een personage met een beperking door een acteur zonder een beperking wordt gespeeld? En waarom wordt het plots wel geweldig wanneer iemand met een beperking zijn of haar mankementje in een spel gaat relativeren of uitvergroten?
Ergens kan ik dit wel begrijpen, kan ik dit wel volgen.
In dit verhaal heeft veel, zo niet alles, te maken met de fase van het verwerkingsproces waarin de omgeving of persoon met een beperking zich op dat moment bevindt.
Hoe zijn of haar relativeringsvermogen inmiddels is ontwikkeld of een plekje kreeg. Maar ik vind het wel boeiend om hier eens bij stil te staan en er over te communiceren.,
Tijdens mijn opleiding Entertainment, kreeg ik ooit de opmerking van mijn leerkracht drama dat hij er problemen mee had dat ik tijdens mijn verhalen of bij een sketch aan visualisatie deed.
‘Je publiek weet dat je blind bent, en ik vind het niet kunnen dat je visuele woordenschat gebruikt.’
Bij een evaluatie van een performance gaf hij me zelf minpunten, omwille van het feit dat ik in een herinnering aan mijn zogenaamde grootvader, via visualisatie mijn publiek meenam in een verhaal.
Mijn visuele herinneringen helpen mij om geluiden, sferen en gedragingen te linken aan beelden. Mijn ‘aanvoelen van’ is ook meer dan een beetje extra ontwikkeld, wat bij heel wat mensen erg verwarrend kan overkomen.
Soms durven ze weleens te twijfelen of ik echt wel niks kan zien en wel zeker volledig blind ben.
Ik ben vooral dankbaar dat ik door het langzamerhand blind worden toch de visuele wereld kan begrijpen. Kon het ook maar omgekeerd …
Ik vind het heerlijk om als zogenaamde blinde persoon met het beeld en het visuele te flirten. En ik geniet van verbaasde en verstomde reacties, omdat ik het toch heb ‘gezien’.
Mijn meisjesdroom was en is echter o, los van mijn visuele beperking, gewoon te mogen zingen, dansen en toneelspelen en mensen een fijne middag of avond te bezorgen. Helaas heb ik moeten leren dat mensen nu eenmaal eerst mijn ‘blinde’ ogen zien. Pas nadat ze de moeite genomen hebben me te benaderen en te leren kennen, valt mijn visuele beperking weg, horen ze mijn stem en zien ze mij als de vrouw die ik ben. Ja, dat doet soms wel eens pijn.
Programma Taboe
Eind 2016, werd mijn mailbox overspoeld met de oproep van het productiehuis Panenka. Vrienden, kennissen, scholen, en diverse verenigingen voor blinden en slechtzienden, allemaal stuurden ze me massaal deze oproep met als onderwerp “Monique dit is echt iets voor jou “!
“In een nieuw zondagavondprogramma op Eén gaat Philippe Geubels op zoek naar de grenzen van zijn humor. Hij nodigt mensen uit met wie je eigenlijk niet mag lachen en trekt een paar dagen met hen op avontuur.
Philippe wil weten waarmee ze worstelen en zoekt naar de manier waarop humor de pijn verlicht en het plezier vergroot.
Philippe is op zoek naar zwaarlijvige mensen, mensen met een ongeneeslijke ziekte, een fysieke handicap of een psychische aandoening. Maar bovenal zoekt hij mensen die geen schrik hebben om hun verhaal te doen en te lachen met wat voor velen taboe is. Heb jij interesse?”
Omdat de mailtjes mijn inbox bleven binnendwarrelen, nam ik contact op met het productiehuis Panenka.
Een paar maand later kwamen ze langs voor een verkennend gesprek. Nog een paar maand later liet men mij weten dat ze ontzettend veel hadden opgestoken van onze babbel. Dat ze het fijn vonden hoe open, eerlijk en objectief ik ben. Dat ze toch wel heel wat hebben meegenomen uit ons gesprek bij de verdere voorbereidingen en uitwerking voor het programma, met als thema visuele beperking.
Dat ik het niet persoonlijk moest nemen maar ze me helaas niet hadden geselecteerd één van de vijf gasten van Philippe te zijn. Toen ik dit nieuws aan ieder die me de bovenstaande oproep mailde, liet weten, reageerde ze verbaasd en een beetje teleurgesteld.
Als voorzitter van Graag Zien vzw, de vzw die zich in hoofdzaak toelegt op positieve maar vooral respectvolle en eerlijke beeldvorming van mensen met een beperking, chronisch zieken, mensen met een andere cultuur, kwetsbare verhalen… Juich ik een initiatief als dat van Philippe Geubels heel erg toe!
Vol spanning kijk ik uit naar het zondagavondprogramma met de veelbelovende titel: Taboe. Want wat mij betreft hoeft handicap en humor geen taboe te zijn.